Avrupa'da Etik, Din ve Laiklik, İstanbul Fransız Kültür Merkezi ile Metis Yayınları'nın ortak düzenlediği, aynı adı taşıyan tartışma toplantısında üç sosyal bilimcinin yaptığı konuşmaları ve dinleyicilerin tartışmaya katkılarını içeriyor.

"Hoşgörüyü, yani sonuçta laikliği düşünmek için, toplumu oluşturan inançlardan her birinin, meşrulaştırmanın üzerine oturmuş olduğu biricik, temel direk olmadığını kabul etmesi gerekir. Dolayısıyla her birinin, bir şekilde, ortak siyasal alanı ve ortak toplumsal alanı oluşturan kubbede bir taş olmayı kabul etmesi gerekir. Ama işte tam da bu taşlardan her birinin kendi ağırlığı olduğundan, tüm ağırlığıyla, kanaat ağırlığıyla, inanç ağırlığıyla, coşkun gücünün ağırlığıyla ağır basan ayrı ayrı taşlar olduğundan; yani bütün bu kanaat ve coşkun güç ağırlıkları var olduğundandır ki, toplumun kubbesi sağlamlığını sürdürebilecektir.

"Tuhaftır ki bir çoğulluk, ama coşkun inanç çoğulluğu olduğu için, toplumsal birlik zemini mümkün bir zemin haline gelmektedir. Dolayısıyla bizler, ne her türlü çoğulluğun, çeşitliliğin reddedildiği homojen bir zemine mahkûmuz, ne de içinde hiçbir homojenliğin, hiçbir ortak tartışma alanının olmadığı bir çoğulluk zeminine mahkûmuz. Tersine, çoğulluk ve birlik karşılıklı olarak birbirlerini güçlendirirler ve birbirlerine ihtiyaçları vardır." – Olivier Abel

Olivier Abel, "Dinlerin Etiği Olarak Laiklik", s. 27-40

Şerif Mardin'le bu salonda tanışalı tam on yıl oldu. Gaston Bachelard üzerine kısa bir tanıtım konuşması yapmıştım ve Mardin de bu konuşmada hazır bulunmuştu, dostluğumuz o döneme dayanır. Bu on yıl boyunca Şerif'le, Ruşen Çakır'la ve birkaç kişiyle daha birlikte pek çok şey yaptık; bu konu üzerinde bir birikim oluştu. Mohammed Arkoun'la da bu konularda, laiklik kavramının tezgâha yatırılması konusunda sık sık çalışıyoruz.

Burada, etik, din ve laiklik gibi farklı temalardaki sorunları etik felsefe açısından ayırt ederek tartışmak isterim.

Avrupalı kimliğimizi ve Akdenizli kimliğimizi sorunsallaştıran ve Mohammed Arkoun'un bizi içinde konumlandırmaya çalıştığı, geniş anlamdaki o Akdeniz zemini, sanırım, bir konsensüs değil de –çünkü konsensüs yoktur, aynı dil içinde değiliz, aynı sorunsal içinde değiliz– bir uzlaşma, ortak bir anlaşılırlık zemini oluşturulduğunda mümkün olabilir ancak. Ve uzlaşmayı konsensüs...

Devamını görmek için bkz.