Metis Yayınları’ndan kısa bir süre önce çıkan Lubunya adlı kitap erkek ve kadın transeksüellerle yapılmış söyleşileri içeriyor. Ezgi Başaran, yazar Selin Berghan ve kitabın kahramanlarından Derya ile konuştu.

Selin Berghan: Bu kitabı, Hacettepe Üniversitesi Sosyoloji Bölümü’ndeki yüksek lisans tezimden yola çıkarak hazırladım. Toplumsal cinsiyet eşitsizliği yalnızca kadın sorunu değil. Erkekleri, eşcinselleri ve transeksüelleri de kapsıyor. Çalışmaya başladığımda, birçok kişinin transeksüellerin yaşamlarını merak ettiğini, doğruyu bilenin çok az olduğunu fark ettim. Tez ayrıntılı bir günlük yaşam betimlemesi içeriyor. Kaos GL’nin 2003’te düzenlediği bir sempozyumda Pembe Hayat’ın şu anki başkanı Buse ile tanıştım. Yardım sözü verdi, kitapta adı Güneş olarak geçen transeksüelle tanıştırdı. Derya’yı onun sayesinde tanıdım. Diğer kişilere de Derya aracılığıyla ulaştım.
       Görüşmeler sırasında zorlandığım oldu, çünkü dinlediklerim çok acı deneyimler içeriyordu. Telefonla randevu aldığım kişinin o akşam intihar haberi geldi. Çoğu transeksüelliği hastalık gibi görüyor ya da fuhuş için "kadın kılığına" girdiklerine inanıyor. Fuhuş, transeksüeller için bir neden değil, sonuç. Aile, arkadaş ve okul çevrelerinden dışlanıyorlar. İş bulamıyorlar. Bu kadar "istenmeyen" kişiler olmalarına karşın her sosyo-ekonomik seviyeden, her meslekten müşterileri var. Müşterilerin çeşitliliği, sayıca fazlalığı, beklentileri bu toplumun cinsellik ve toplumsal cinsiyet anlayışı konusunda önemli ipuçları veriyor.

"Transeksüelliği bir hastalık, beni de acıların çocuğu gibi göstereceksen, bu röportajı hiç yapmayalım," dedi Derya telefonda. 31 yaşında, Ankara’da yaşıyor. Bir erkek transeksüel. Dişiden erkeğe dönüşmeden iki çocuk sahibi olmuş. Eşcinsel, lezbiyen, transeksüellerin haklarını korumayı amaçlayan Pembe Hayatlar Derneği’nin kurucularından. Aynı zamanda sosyolog Selin Berghan’ın yeni yayımlanan Lubunya:Transeksüel Kimlik ve Beden adlı kitabının 11 kahramanından biri. Derya’yla önce çekinceleri konusunda anlaştık. Sonra geçen mayısta kurdukları dernekte buluştuk. Karşımda bütün önyargılara ilaç gibi gelecek neşeli, sağlam ve zehir gibi akıllı bir insan duruyordu. Bazen esprilerle, bazen bir sosyolog gibi saptamalar yaparak nasıl bir hayat yaşadığını anlattı.

İlk ne zaman "Ben bir erkeğim" dediniz?

Çocukluğumdan beri kendimi hep erkek olarak adlandırdım. Annemin kızım demesi bile beni çileden çıkartırdı, kavga ederdim. “Kızın mıyım? Bak sokaklarda gece yarılarına kadar misket oynuyorum, kir pas içindeyim" derdim. Etek alırlardı, giymezdim. Bir bayram günü abimden şeker karşılığı pantolon ve gömleğini almıştım. Sabah annemin karşısına ben pantolon, abim etekle çıkmıştı. Oğlum ne diye pantolonu kaptırıyorsun diye abimi dövmüştü. Buradan abisi de garipmiş gibi bir sonuç çıkmasın. O zaman çok küçüktük, ilkokula bile gitmiyorduk.

Model olarak kimi almıştınız, babanızı mı, abinizi mi?

Babam pek model alabileceğim biri değildi. Elektrik idaresinde çalışıyordu, akşamı sabahı belli olmazdı. Çok az görürdüm. Sanıyorum dayımı örnek aldım.

Ameliyat olmaya ne zaman karar verdiniz?

Böyle bir ameliyatın yapılabileceğini bilmiyordum ilk başlarda. Mesela kadın transeksüellerin önünde Bülent Ersoy örneği var, böyle bir ameliyatın varlığından haberdarlar. Bir penisim olmasını hep çok istedim ama bunun mümkün olduğunu öğrendiğimde 18 yaşlarındaydım. Ve hemen olmak istedim bu ameliyatı.

Peki oldunuz mu?

Hayır çünkü 40 bin YTL gerekiyor. Benim bu kadar param yok. Üniversite hastanesinde yaptırmak isterseniz yasal formalitelerle uğraşmak zorunda kalıyorsunuz. Bu nedenle özellikle kadın transeksüeller özel doktorlara başvuruyor. Bir meme ameliyatını 2 bin YTL’ye de, 4 bin YTL’ye de yaptırabilirsiniz. Cinsiyet değiştirmenin piyasası da böyle belirsiz.

Memelerinizi aldırdınız mı?

Evet, geçen yıl. O nispeten daha ucuz bir ameliyattı. Benimle aynı anda kadın transeksüel bir arkadaşım da göğüs yaptırdı. İki ameliyat birden olunca grup indirimi aldık galiba!

Hormon ilacı alıyor musunuz?

Evet, düzenli hormon iğnesi yaptırmaya çalışıyorum. Ama o iğneler de bulunması kolay olmayan pahalı ilaçlar. O yüzden bir süredir yaptıramıyordum. En son 10 gün önce yaptırabildim.

Artık bedeninizle barıştınız mı?

Ameliyatın, son dönemde edindiğim arkadaşlarımın etkisi oldu. Artık bedenimden utanmıyorum, barıştım. Eskiden göğüslerimi kesmeyi bile ciddi ciddi düşünüyordum. Çok nefret ediyordum çünkü.

Cinselliği nasıl yaşıyorsunuz?

Bir şekilde. Buna cevap vermesem...

Sevgiliniz var mı?

Şu anda yok ama aşk acısı çekiyorum uzun zamandır. Aşık olduğum kadın bana karşılık vermedi. Arkadaş kalsak daha iyi dedi. Ama ben çok beter aşık olmuştum yani, anlatamam.

Kitapta çok maço bir erkek portresi çiziyorsunuz. İlişkilerinizde hala öyle misiniz?

Kitaptaki Derya son derece maço ve baskıcı. İtaatkâr kadın severim, gece tek başına dışarı çıkamaz, demişim. Şimdi hiç öyle düşünmüyorum, çok değiştim. Kadınlarla yakın ilişkiye girince onların da kendini koruyabileceğini, yalnız başına sokağa çıkabileceğini, aslında akıllı yaratıklar olduğunu anladım. İtaatkâr değil akıllı kadın seviyormuşum.

En çok hoşunuza gidecek iltifat nedir: Yakışıklı, akıllı, iyi kalpli?

Yakışıklı olmadığımı biliyorum. Sevdiğim kadının, iyi ve şeker adam demesi beni mutlu eder.

Hayattan üç şey isteseniz, bunlar ne olurdu?

Penisimin olması. Transeksüeller için daha yaşanılır bir Türkiye. Üçüncü dileğim yok. Zaten bu ikisi gerçekleşirse mutlu bir insan olurum. Benim mutlu olmam, Türkiye’nin daha hoşgörülü olması sonuçta çocuklarıma da yarayacaktır.

ocuklarınızla ne sıklıkta görüşüyorsunuz?

Kızım ve oğlum annemin yanında yaşıyordu. Üvey babamın hiç çocuğu olmayan varlıklı bir akrabası kızımı okutmak istedi. Onu Hollanda’ya bu akrabaların yanına gönderdim. Oğlum ilkokul 4’üncü sınıfa gidiyor ve hâlâ annemle yaşıyor. Bir süre öncesine kadar iki transeksüel arkadaşımla yaşıyordum ama şimdi ayrı ev tuttum ve oğlumu yanıma alacağım. Ben işten eve gelene kadar yine anneannesiyle kalacak, akşam birlikte olacağız.

Transeksüel arkadaşlarınızla aranızda tatsızlık mı çıktı?

Hayır ama transeksüellerin komün yaşamından çıkıp çocuğumla yaşamak istedim. Yoksa kimseyle tatsızlık yaşamadım. Ankara’daki neredeyse bütün transeksüelleri tanırım, hepsi de arkadaşımdır. Herkesin kapısı bana açıktır. Ben kadın transeksüellerin içinde yetiştim. Dolayısıyla beni bir anlamda çocukları gibi görüyorlar. Hayatımda her şey tepe taklak gitse, her şey tükense onlar beni asla yüzüstü bırakmaz.

Erkekliğinizi babanıza, abinize, kardeşinize kabul ettirdiniz ama bir tek annenizi ikna edemediniz. Nedeni neydi sizce?

Annemle hayatım boyunca bağlarımı koparmayı düşünmüyorum ama onu hiçbir zaman tam anlayamayacağım da. Beni en çok o zorladı. Geçenlerde onunla konuştum. Bir anne olarak bu ülkede bir transeksüel kimliğiyle hayatımın çok zorlaşacağını düşünüyor. Endişesini anlıyorum ama yapacak bir şey yok. Bu bir hastalık değil ki antibiyotik alıp da kurtulayım. Doğdum ve böyleydim. Anneme, bu durumu psikiyatristler de anlatmaya çalıştı ama o bir türlü kabullenmedi. Yine de benden vazgeçemez, en çok beni sever çocukları arasında. Bana hiç küsmedi mesela. Uzun süre görüşmedik. Barıştığımızda beni ne kadar özlediğini gördüm. Yıllarca süren baskılarının altında beni koruma içgüdüsü yatıyordu. Şimdi aramız daha iyi.

Çocuklarınızdan biri eşcinsel, lezbiyen ya da transeksüel olursa anneniz gibi davranma ihtimaliniz var mı?

Yok tabii ki. Farklı olmayı benden iyi kimse anlayamaz. Elimden geldiğince çocuğumun yanında olmak isterim. İnanın üzüntü de duymam. Hayatını kolaylaştırmak için her şeyi yaparım. Zaten bu dernekte çalışarak bunun mücadelesini veriyorum.

Çocuklarınız size hiç "Niye böylesin?" benzeri bir soru sordu mu?

Henüz sormadılar. Sorduklarında profesyonel yardım alarak cevaplamaya çalışacağım. Bir transeksüelin çocuğu eğer onunla yakın ilişkideyse hayatı sorusuz kavramayı öğreniyor. Sanırım o yüzden "Niye kısa saçlısın", "Niye hep pantolon giyiyorsun" sorusuyla karşılaşmadım.

Size anne mi diyorlar?

Bir dönem anneme anne, bana arkadaşım diyorlardı. Şimdi hem anneme hem bana anne diyorlar. Fakat eşim sağken durum çok farklıydı. Eşime yani babasına anne, bana baba diyorlardı. Aslında öyle gitse çok iyi olacaktı ama eşim vefat etti... Bütün sorumluluğu ben alınca şimdi annesi olduğumu da düşünmeye başladı tabii çocuklar. Ama çocuklarıma karşı asla müdahaleci bir tavır içinde olmadım, bana şöyle de, böyle de diyemem. Kendileri karar veriyor.

Hayatınızı nasıl kazanıyorsunuz?

Şu anda sadece dernekle uğraşıyorum. AB ve Dünya Bankası fonlarından çeşitli projeler için destek alıyoruz. Sahada aktif biçimde çalışıyor ve maaş alıyorum. Birçok farklı işte çalışmayı denedim, garsonluk yaptım, masörlük yaptım ama olmadı. En son bir kuaföre girdim, sinirlerime çok dokundu ayrıldım.

Neden?

İşe girerken hiçbir şey demedim, direkt başladım. Bir süre sonra kuaförün patronu durumu anladı. Sonra da sürekli yanımda transeksüellerle ilgili çirkin hikâyeler anlatmaya başladı. Herkese ismiyle hitap ederken, beni üstüne basa basa Derya Hanım diye çağırıyordu. Dayanamadım ayrıldım. Son dönemde girdiğim bütün işlerden kendim çıktım. Çünkü hiç kimseyi rahatsız edecek bir şey yapmamana rağmen sana kendini çok kötü hissettiriyorlar. Bizlerin işsiz kalması kadar doğal bir şey yok. Ki bence erkekten kadına dönüşen transeksüeller benim kadar bile iş bulamıyor.

Bir kadının erkek olmak istemesi toplum tarafından daha mı kabul edilebilir bir şey?

Tabii ki... Erkek Fatma derler ya, sempatik bulunuyor çoğu kez erkek gibi davranan kadın. Çünkü üstün bir varlığa, erkeğe dönüşmek istediği düşünülüyor. Erkeğin kadına dönüşmek istemesi ise kabul edilir bir şey değil toplum açısından. Ama aile açısından fark etmez. Her ikisinde de aynı tepkiyi veriyorlar.

Mahallede sevilir misiniz?

Hayatımı zorlaştıran olumsuz tepki görmüyorum. Bakkal, esnaf sever. Alışverişimi kendim yaparım.

Hiç yanınızdaki birinin sizden utandığını hissettiniz mi?

Evet, bir kız arkadaşım vardı. Onu bütün çevremle, hatta ailemle bile tanıştırdım. Fakat o girdiğimiz ortamlarda bir garip davranıyordu. Beni kimseyle tanıştırmadı kendi çevresinden. Çok kötü hissettirdi. Artık görüşmüyorum.

Gitmek istediğiniz ama tepkilerden korktuğunuz için gitmekten vazgeçtiğiniz bir yer var mı?

Evet. İsmini vermeyeyim ama Ankara’da bir bar burası. Bir kere denedim ve kapıdan geri çevirdiler. Tek sebebi benim ben olmamdı. Hayatımda kendimi en kötü hissettiğim anlardan bir tanesidir. Artık istesem de gitmiyorum.

Bir keresinde bir bara da "Damsız girilmez" diye alınmadığınız doğru mu?

Evet, ama bu hoşuma gitmişti açıkçası. Bazen de "Hanımlar dans ediyor abi, lütfen sen otur," diyorlar.

Kadınlar tuvaletine mi giriyorsunuz?

Hayır, erkekler tuvaletine giriyorum. Eskiden tuvaletin kapısındakiler farklı farklı tepkiler veriyordu. Erkekler tuvaletine girerken bazen "Pardon bayan siz o tarafa" diyorlardı. Kadınlar tuvaletine girerken de "Beyefendi erkekler tuvaleti yanda" diyorlardı. Artık kapıdaki kişilerin vizyonu mu değişti ne oldu bilmiyorum, şimdi karışan yok.

Bir ara CHP’nin kadın koruma koluna katılmıştınız değil mi?

Evet, ama o serüven çok kısa sürdü. Çünkü siyasetin kirli bir oyun olduğunu düşünüyorum. Siyasete ancak STK’ler aracılığıyla dahil olabilirim.

Bütün transeksüellerin sol eğilimli olduğunu söylüyorsunuz. Neden?

Çünkü en azından sol partilerin bizlerin yaşamını kolaylaştırma ihtimalini daha fazla görüyoruz. Henüz somut bir şey olmasa da ihtimal var.

Dindar biri misiniz?

İnançlıyım. Namaz kılmıyorum ama orucumu tutarım. Transeksüellerin Allah tarafından özel olarak yarıldığını düşünüyorum. Çünkü mesela bazı erkek arkadaşlarımın tavırlarına bakıyorum; hayır ben asla böyle davranmam, bu hataya düşmem diyorum. Biraz daha üstün olduğumu düşünüyorum, açıkçası. O yüzden de yukarıyla özel bir ilişkim var.

Bu bedende bu ruhun ne işi var diye isyan etmediniz mi hiç?

Evet, ben bu cümleyi hep kuruyorum ama Allah’a isyan gibi değil bu. Yukarıya soru soruyorum elbette ama tartışmıyorum.