Önsöz, Başlangıçlar, s. 21-23

Afrika’nın güneyinde, kıtanın doğu sahiline yakın olsa da denize kıyısı olmayan küçük bir ülkede, Svaziland’da* büyüdüm. Pek çok bakımdan mutlu bir çocukluk geçirdim. Küçükken arkadaşlarımla kumlu otluklarda yalınayak koşup oynardım, etrafımızda ne çit olurdu ne duvar. Muson yağmurları başlayınca ağaç kabuğundan yaptığımız küçücük sandalları sularda yüzdürür, yağışlı mevsimin gelişini kutlardık. Acıkınca bir ağaca tırmanıp topladığımız mango, liçi, guava meyvelerini yerdik. Bazen canım sıkılınca, öğleden sonraları, yaşadığımız küçük bungalovdan yukarı doğru tırmanmaya başlar, toprak yolda ilerleyip annemle babamın doktorluk yaptığı kliniğe giderdim. Klinikteki dümdüz beton zeminin serinliği, avludaki esintili ağaç gölgeleri hâlâ aklımda. Ama en çok da oradaki kuyrukları hatırlıyorum. Kimisi ahşap banklara kimisi hasırların üstüne oturmuş muayene olmayı bekleyen hastalar, kapıdan dışarı uzayıp giden kuyruklar oluşturuyordu. Bana bu kuyruğun sonu yokmuş gibi gelirdi.

Büyüdükçe verem, sıtma, tifo, şistozomiyaz**, yetersiz beslenme, kwashiorkor*** gibi şeylere dair daha çok şey öğrendim. Bunlar korkunç sözcüklerdi elbette ama bizim ailede sık sık kullanıldığı için biz aşinaydık. Daha da sonradan, dünyadaki en kötü HIV/AIDS salgınının orta yerinde yaşadığımızı öğrendim. İnsanların zengin ülkelerde kolayca tedavi edilebilen, önlenebilen veya kontrol altında tutulabilen hastalıklar yüzünden acı çektiğini, hatta öldüğünü öğrenince bu bana anlatılmaz derecede korkunç bir şey gibi geldi. Yoksulluğa dair de çok şey öğrendim. Arkadaşlarımın aileleri çoğunlukla yağışın insafına kalmış geçimlik çiftliklerde alın teri dökerek zar zor geçinen veya ülkenin en büyük şehri Manzini’nin dışlarındaki gecekondularda yaşayıp ne iş bulabilirse onu yapan insanlardan oluşuyordu.

Yalnız da değildiler. Bugün 4,3 milyar kadar insan, yani dünya nüfusunun yüzde altmışından fazlası, günde beş dolardan az parayla hayatta kalmaya çalışarak yoksullukla pençeleşiyor. İnsanların yarısı yeterli gıdaya erişemiyor. Bu sayılar geçtiğimiz yıllarda giderek arttı. Bir yandan da dünyanın en zenginlerinin varlığı insanlık tarihinde eşi benzeri görülmemiş seviyelere ulaşıyor. Tam bu satırları yazdığım sıralarda, dünyanın en zengin sekiz adamının dünya nüfusunun yarısının toplamından fazla varlığa sahip olduğu açıklandı.

Küresel eşitsizliğin resmini çizebilmek için pek çok araştırmacının da yaptığı gibi bireyler arasındaki gelir ve varlık dağılımına bakabiliriz. Ama dünyanın farklı bölgeleri arasındaki uçuruma bakarsak karşımıza daha net bir resim çıkacaktır. 2000 yılında ABD vatandaşlarının ortalama geliri Latin Amerikalıların dokuz katı, Ortadoğu ve Kuzey Afrika halklarının yirmi bir katı, Sahraaltı Afrikalıların elli iki katı ve Güney Asyalıların en az yetmiş üç katı kadardı. Bu alanda da sayılar giderek kötüye gidiyor: Küresel Kuzey ve Küresel Güney arasındaki kişi başına düşen reel gelirin farkı, 1960’tan bu yana yaklaşık üç katına çıktı.

Zengin ülkeler ile yoksul ülkeler arasında hep böyle bir uçurum olduğunu, bunun dünyanın doğal bir özelliği olduğunu varsaymak kolay bir seçenek. Hatta “uçurum” metaforunu kullanmak bile bizi farkında olmadan zengin dünya ile yoksul dünya arasında –bunlar sanki birbiriyle bağlantısı olmayan birer ekonomik adaymış gibi– bir uçurum, kökten bir kopukluk olduğunu varsaymaya itebilir. Pek çok araştırmacının yaptığı gibi, düşünmeye bu noktadan başlarsanız iki taraf arasındaki ekonomik farkı açıklamak için yapabileceğiniz tek şey bunların iç yapılarını incelemekten ibaret kalır.

Notlar:

* Ülkenin resmi adı 2018 yılında Esvatini Krallığı olarak değiştirildi. Metnin geri kalanında Esvatini adı kullanıldı. –ç.n.

** Asalak kaynaklı bir rahatsızlık. –ç.n.

*** Yetersiz protein alımı sonucunda ortaya çıkan bir beslenme yetersizliği hastalığı. –ç.n.