Fransa bize hem uzak hem yakın bir ülke. Coğrafi olarak uzak ama uzun süre Türkiye’nin modernleşmesine örnek olduğu için yakın. Siyasi alanda özellikle “cumhuriyet” kavramının ve kurumlarının gelişimi başka ülkeler gibi bizde de Fransız siyasetinin etkisiyle açıklanıyor. Buna karşılık Fransa’nın tarihinde cumhuriyetçi pratikte yakın zamana dek süren inişler çıkışlar yeterince bilinmiyor. Selman Saç bu tarihi kapsamlı bir analizle sunuyor.

Cumhuriyet Fransız Devrimi’nden önce nasıl anlaşılıyordu? Devrimciler cumhuriyet fikrine nasıl vardılar? Yeni rejime hangi çevreler ne gibi gerekçelerle karşı çıktılar? Cumhuriyet monarşinin zıddı olmaktan mı ibaret? Ne tür ilkeleri ve kurumları kapsıyor? Cumhuriyet Fransa’da ve neredeyse bütün dünyada tek meşru rejim haline nasıl geldi?

Türkiye’de cumhuriyet rejiminin geçmişi, şimdisi ve geleceği öteden beri olduğu gibi bugün de –özellikle dünyadaki ve bölgemizdeki gelişmelerin etkisiyle– tartışılırken, Fransa’nın Cumhuriyetçi Tarihi’nin yararlı bir kaynak olacağına, tartışmaları daha geniş bir bakış açısına yerleştirmemize katkıda bulunacağına inanıyoruz.

Giriş, s. 15-18

Cumhuriyet(çilik) bir yanıyla antikçağdan beri tartışılagelen, düşünce tarihinin kadim bir kavramıdır; diğer yanıyla seçime dayalı halk egemenliğinin öne çıktığı yaygın bir modern devlet biçimidir. Dolayısıyla hem entelektüel üretimin sürekli bir bileşenidir, hem de hegemonik mücadelelerin temel unsuru olarak pratik siyasetin odak noktasını oluşturur. Cumhuriyet kavramının etimolojik atası olan respublica; res (işler, olaylar, şeyler, sorunlar, mal mülk, vb.) ve publica (halk, kamu) ikilisinin birleşiminden oluşmasıyla tamamen dünyevi olana, kamusal olana, ortak olana dair güçlü bir vurgu barındırır. Anlamındaki kısmi müphemliğe rağmen “cumhuriyet (république) sözcüğü ‘kamusal etkinlik’, ‘kamusal sorunlar’, ‘kamusal çıkar’, halkın oluşturduğu ortaklık ya da topluluk anlamlarını içerir” (Audier 2006: 13).* Dolayısıyla “Res publica halka ait olanın halk için halk tarafından yönetilmesidir” (Kutlu 2011: 9). [1] Heywood’a göre “cumhuriyetçilik monarşiye karşıt olarak tanımlanır. Ancak cumhuriyet terimi sadece monarşinin yokluğuna değil, kelimenin Latince kökü res publica ışığında bakıldığında belirgin bir şekilde kamusal alana ve halkın yönetimine de işaret eder” (Heywood 2017: 251). Cumhuriyetçi bir düzeni salık veren Kant’a göre ise her devletteki sivil anayasa cumhuriyetçi olmalıdır. Bu anayasa biçimi, üç temel ilkeye dayanır: Birincisi, toplumun üyeleri, insan olarak özgürlük ilkelerin...

Devamını görmek için bkz.