1980 yılında İran'da olsaydık ne görürdük? Şahların Şahı, İran'ın son dönem tarihinin, şahın devrilişinin ve İslam hareketinin iktidara gelişinin eski fotoğraflar, ses bandları ve Tahran'da bir otel odasında tutulmuş notlarla yazılmış bir güncesidir.

Polonyalı "devrim muhabiri" Ryszard Kapuscinski, Afrika, Asya ve Güney Amerika'da tam yirmi yedi devrimi içinden izlemiş bir yazar. "Uygar" Avrupa'yla özdeşleşemeyen, kendini alçak üçüncü dünyada rahat hissettiğini söyleyen Kapuscinski, İran sokaklarında ayağa kalkmış bir halkın hissettiklerini yazıyor bu kitabında.

"Bir muhabirin gazeteye çektiği telgraf, haber iletmekte çok kısıtlı bir araç. Her zaman sınırlar var: sözcükler sınırlı, gazetelerin almak istediği haber sınırlı... Oysa özellikle Üçüncü Dünya'da karşılaştığımız gerçeklikler, bir gazetenin elvereceğinden her zaman çok daha zengin ve karmaşık. Gazetede yayımlanamayacak olan haberin kendisi değil, onu çevreleyen şeyler. Ortam, sokakların havası, insanların duyguları, kentteki dedikodu, kokular, gazetenizde 600 sözcük içinde okuduklarınızın bir parçası olan binlerce gerçeklik öğesi..."

"Fotoğraf 4", s. 26-28 ve "Notlardan 2", s. 34-35

Fotoğraf 4

İşte zamanında dünyayı baştanbaşa dolaşmış bir resim: Stalin, Roosevelt ve Churchill geniş bir verandada, koltuklarda oturuyorlar. Stalin ve Churchill üniformalı, Roosevelt ise koyu renk bir elbise giymiş. Yıl 1943, Tahran'da güneşli bir Aralık sabahı. Bu resimde herkes bizi neşelendirmek niyetiyle sakin bir ifade takınmış; çünkü ne de olsa bizler tarihteki en kötü savaşın başlamakta olduğunu biliyoruz. Yüzlerdeki ifade çok önemli: Bize cesaret vermek zorunda. Fotoğrafçılar işlerini bitirir ve üç büyük şahsiyet kısa bir gizli görüşme için salona girerler. Roosevelt, Churchill'e sorar: "Bu ülkenin hükümdarı Şah Rıza'ya (eğer, diye ekler Roosevelt, doğru telaffuz ediyorsam) ne olmuş?" Churchill omuzlarını silker ve isteksizce konuşur. Şah, Hitler'e hayrandı ve etrafını Hitler taraftarlarıyla doldurdu. İran'ın her yerinde Almanlar vardı; sarayda, bakanlıklarda, orduda. Abwehr(*), Tahran'da...

Devamını görmek için bkz.