— Nasıl başlasak? — Unutuşu, nisyanı konuşalım.

Mantua’da San Giorgio Kalesi’ndeki “Gelin Odası”nın duvar resimleri, baba ve kız, John ile Katya Berger arasında bir sohbet başlatır. Dünyanın uykuya yatmak için tasarlanmış bu en güzel odasında, onlarla birlikte bakarken, resimlerin bir yandan her şeyi açıkça gözler önüne serdiğine, diğer yandan pek çok şeyi gizlediğine şahit oluruz.

Açılış bölümünden, s. 10

Nisyan hiçlik mi?

Hayır. Hiçlik şekilsizdir, nisyan ise dairesel.

Ya rengi? Mavi mi?

Nisyanın renklendirilmeye ihtiyacı yoktur, o kendi kendini şekillendirir;

nisyan izler bırakır, tıpkı küçük beyaz çakıl taşları gibi. Hiçlik, herhangi bir

çakıl taşının ya da hafızanın önünde ya da arkasındadır.

Her şey bütünüyle sadece nisyan içinde kavranabilir. Bu nedenledir ki

nisyan, unutkanlığın aksine, kendine has bir kesinliğe sahiptir.

Nisyan hayatta kalmanın bir yoludur.

Nisyan, uykunun uyanıklığa ödünç verdiği bir meleke midir?

Hayır, nisyan uykudan ödünç alınmış değildir. Uyku yaratıcıdır;

nisyan kemikleri ezer, onlara nüfuz eder, muhafaza eder, toprağa

karıştırır.

Belki de nisyan seçmeyi değil, nedenselliği silip yok ediyor. Biz de çoğu

zaman seçimlerimizden çok nedenlerimizle ilgili yanılırız.

Biz ebeveynlerimizin unutamadıklarının tortusuyuz. Artıklarız biz.

Dünya –ve sözcüklerimiz, burada söylediklerimiz gibi– ortaya saçılan

ne varsa onlardan arta kalanlardır. Nisyan bizi artakalanın özüne götürür.

Taşa.

Nisyan gelecek için bir güvencedir. Bilincinde olmaksızın herkes

herkestir. O yüzden, tevazu gösterip de bunun nisyan olduğunu kabul

edinceye dek, herkes suçludur. Herkes herkestir.

Hafıza ve nisyan karşıt değildir; ikisi bir bütün oluşturur.

Nedim Dertli, "Ne demeli şimdi, nasıl başlamalı? Unutuşu, nisyanı konuşalım.", K24, 10 Nisan 2025

Yazar ve bağlılık, edebiyat ve düşünce, sanat ve sorgulama gibi temel meseleleri diyalektik bir kavrayışla ele alan John Berger, kızı Katya Berger’le birlikte yazdığı Uykuya Yatmak eserinde, soyut estetiğin önceliğini göz ardı etmeden, anlam ve biçim çatışmalarının irrasyonelliğinden ve nesneleşmenin katılığından sıyrılır; sohbetlerini resimlerin dışarı taşan renklerine ve seslerine odaklar ve bu ortak-anlatıyı sanatın kışkırtıcı serüvenine dâhil eder. Berger sanatı ve edebiyatı estetik yaratının ötesinde bir sorgulama ve direniş alanı olarak gördüğü için klasik analiz ve yorumlamalara ya da alışılagelmiş yöntemlere değil, okurla iç ısıtan, capcanlı bir atmosferde, onu şüpheye düşüren, kafasında soru işaretleri oluşturan ve algısını zorlayan, samimi bir diyalog kurma çabasına girer. Onun bu yaklaşımı, sanat eserinin anlamına ve tarihine odaklanmanın yanı sıra, eserle bağ kuran kişinin kendi varoluşunu ve sanata yaklaşımını da yeniden sorgulamasına olanak tanır. Nitekim izleyici veya katılımcı, sanat eseri karşısında kendisini kuşatan ‘şeyler’in iç çelişkilerini düşünme ve yüzleşme edimleriyle farklı bir açıdan deneyimler; benliğini, duygularını ve düşüncelerini araçsallaştırmadan sanatın evrensel diliyle buluşturur.

Sohbet, Mantua’da San Giorgio Kalesi’nde bulunan – Andrea Mantegna’nın çepeçevre resimlerle donattığı, Gelin Odası’nda (Ca...

Devamını görmek için bkz.